I. Tổng quát về chế độ nenkin 年金 của Nhật Bản:
- 年 (ねん, nen) = năm
- 金 (きん, kin) = tiền
👉 Vậy 年金 (nenkin) nghĩa đen là: “Tiền năm” hoặc “tiền trả theo năm.”
Trong ngữ cảnh hiện đại, Nenkin dùng để chỉ tiền lương hưu, tức khoản tiền trả đều đặn hàng năm hoặc hàng tháng cho người nghỉ hưu (hay cho người được hưởng trợ cấp).
Có thể dịch là: Lương hưu/ Tiền hưu trí/ Trợ cấp hưu trí.
Ở Nhật có hai chế độ Nenkin là: 国民年金 Kokumin Nenkin và 厚生年金 Kousei Nenkin.
| 国民年金 Kokumin Nenkin | 厚生年金 Kousei Nenkin | |
| Ý nghĩa | 国民 Kokumin = Quốc dân (toàn dân, công dân) 年金 Nenkin = Lương hưu ⟶ Lương hưu toàn dân | 厚生 Kousei = Phúc lợi 年金 Nenkin = Lương hưu ⟶ Lương hưu phúc lợi/ Lương hưu theo nghề nghiệp |
| Đối tượng | Toàn bộ người dân từ 18~60 tuổi là người tự kinh doanh, lao động tự do, hoặc part-time không đủ điều kiện tham gia kōsei nenkin.Cũng áp dụng cho sinh viên hoặc những người không có công việc chính thức. | Nhân viên chính thức của công ty (Có hợp đồng chính thức, toàn thời gian) |
| Mức đóng | 16.980 yên/tháng | 18.3% tiền lương/tháng, chia đều giữa công ty và người lao động. Ví dụ: lương tháng cơ bản 300.000 yên → người lao động đóng khoảng 27.450 yên, công ty đóng thêm 27.450 yên (tổng cộng 54.900 yên/tháng). |
| Người đi đóng | Người dân tự nộp | Công ty trích từ tiền lương |
| Quyền lợi | Lương hưu cơ bản (老齢基礎年金 Rourei kisou nenkin) Mức lương hưu cơ bản tối đa (2024): khoảng 795.000 yên/năm (~66.250 yên/tháng). | Lương hưu cơ bản (老齢基礎年金 Rourei kisou nenkin) và lương hưu bổ sung (老齢厚生年金 Rourei kousei nenkin) Công thức tính lương hưu bổ sung: 老齢厚生年金 ＝ 平均標準報酬月額 mức lương bình quân chuẩn × 5.481/1000 × 被保険者月数 số tháng tham gia đóng nenkin *Ngoài ra còn có trợ cấp tàn tật (障害厚生年金), trợ cấp tử tuất (遺族厚生年金) |
| Bắt buộc | Có thể xin miễn/ giảm do hoàn cảnh. | Công ty bắt buộc trừ từ tiền lương, công ty nào không tuân theo sẽ bị phạt. |
| Thời gian đóng tối để được nhận | 10 năm (Tính cả năm miễn/ giảm do hoàn cảnh kinh tế khó khăn) | 10 năm |
Tóm tắt chung dễ hiểu vui vui thì:
- Kokumin Nenkin ‘’sướng trước khổ sau’’: Lao động tự do bất kể thu nhập thấp hay cao cũng sẽ chỉ đóng đúng một mức quy định là 16.980 yên/ tháng. Tuy nhiên khi về già sẽ chỉ nhận số Nenkin ít ỏi và không có các quyền lợi đi kèm.
- Kousei Nenkin ‘’khổ trước sướng sau’’: Lao động chính thức theo hợp đồng công ty, lương càng cao đóng càng nhiều, nhưng khi về già sẽ nhận mức Nenkin tương xứng đi kèm nhiều quyền lợi.
II. Người nước ngoài và Nenkin:
Theo quy định người nước ngoài lao động tại Nhật Bản có nghĩa vụ đóng Nenkin giống như người Nhật Bản. Và khi bạn về nước, số tiền đã đóng sẽ có hai số phận như sau:
A. Chưa đóng đủ 10 năm: Có thể làm thủ tục xin hoàn Nenkin:
Điều kiện xin hoàn:
- Đã hoàn toàn về nước. (Có thể nộp từ Nhật nhưng phải từ sau ngày chuyển khỏi nhà)
- Không mang quốc tịch Nhật.
- Nộp trong vòng 2 năm kể từ khi về nước
- Đã đóng Nenkin hơn 6 tháng.
- Có sổ Nenkin.
Thủ tục:
- Đơn xin hoàn nenkin một lần (脱退一時金請求書)
👉 Tải mẫu đơn tại đây:
https://www.nenkin.go.jp/shinsei/jukyu/sonota-kyufu/20150406.files/A.pdf
- Bản sao hộ chiếu — Trang có ảnh, họ tên, quốc tịch, visa, và dấu xuất cảnh khi rời Nhật.
- Giấy xác nhận bạn không còn địa chỉ ở Nhật: Bản copy giấy chuyển địa chỉ (転出届 / 住民票の除票), hoặc trang hộ chiếu có dấu xuất cảnh.
- Chứng minh ngân hàng (có SWIFT/BIC) — tên ngân hàng, chi nhánh, số tài khoản quốc tế hoặc Nhật Bản (nhưng phải chấp nhận chuyển quốc tế).
- Bản sao sổ Nenkin 年金手帳 hoặc giấy thông báo mã số Nenkin (基礎年金番号).
Địa chỉ gửi (Nên gửi bằng EMS), thời gian và cách hoàn trả:
Japan Pension Service, Overseas Service Division
3‑5‑24 Takaido-nishi, Suginami-ku, Tokyo 168‑8505 JAPAN
Thời gian xét duyệt: Khoảng 3–6 tháng.
Tiền hoàn trả: Chuyển vào tài khoản bạn cung cấp (có thể là tài khoản nước ngoài)
Số tiền được hoàn:
Lưu ý bạn sẽ không được hoàn 100% số tiến đã đóng, mà số tiền sẽ thấp hơn nhiều và được tính sơ bộ theo công thức dưới đây:
Kokumin Nenkin: Hoàn = (Phí năm cuối / 2) × Hệ số theo số tháng
Kousei Nenkin: Hoàn = Tiền lương chuẩn TB × (18.3 × ½) × Hệ số (tương tự)
| Thời gian tham gia (tháng) | Hệ số dùng (số tháng đóng trong khoảng tối đa) | Khoản hoàn (Biểu phí: 2025–04 ~ 2026–03) |
| 6 ≤ thời gian <12 12 ≤ thời gian <18 18 ≤ thời gian <24 24 ≤ thời gian <30 30 ≤ thời gian <36 36 ≤ thời gian <42 42 ≤ thời gian <48 48 ≤ thời gian <54 54 ≤ thời gian <60 ≥ 60 tháng | 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 | 49.830 ¥ 99.660 ¥ 149.490 ¥ 199.320 ¥ 249.150 ¥ 298.980 ¥ 348.810 ¥ 398.640 ¥ 448.470 ¥ 525.300 ¥ |
※ Lưu ý quan trọng:
- Nếu bạn từng đóng Kousei Nenkin, sẽ bị trừ 20% thuế thu nhập khi nhận.
- Nếu chỉ đóng Kokumin Nenkin thì không bị trừ thuế.
- Nếu muốn hoàn thuế, có thể làm thủ tục 還付申告 với cơ quan thuế Nhật.
- Nếu đóng trên 60 tháng, vẫn chỉ được tính tối đa 60 tháng
- Khoản hoàn này không bao gồm phần công ty đóng, chỉ hoàn phần bạn đã nộp
B. Đã đóng đủ 10 năm: Không được hoàn tiền và sẽ có thể nhận Nenkin từ Nhật sau 65 tuổi:
Nếu bạn đã đóng Nenkin trên 10 năm, bạn đã được tính vào diện có thể nhận Nenkin khi nghỉ hưu, vì thế sẽ không được nhận tiền hoàn nữa.
Sau 65 tuổi bạn có thể làm thủ tục xin nhận Nenkin, thủ tục và giấy tờ cần thiết giống như xin nhận hoàn tiền, chỉ khác ở tờ đơn sẽ là Đơn xin nhận lương hưu ở nước ngoài (海外送金による年金受給申請書)
👉 Tải mẫu đơn tại đây: https://www.nenkin.go.jp/shinsei/jukyu/kyotsu/kaigai.files/01.pdf
Thời gian xét duyệt sẽ là 3~4 tuần
※ Ở Nhật đóng Nenkin đến năm 60 tuổi nhưng 65 mới được nhận Nenkin. Công dân có thể chọn đóng tiếp đến năm 65 (Nếu có việc làm), hoặc xin nhận sớm nhưng số tiền sau đó sẽ bị giảm đi. Hoặc đợi 5 năm rồi mới được nhận Nenkin.
Nguồn tư liệu chính:
https://www.nenkin.go.jp/index.html
※※※ Lưu ý về các trường hợp đặc biệt:
- Một người từ làm nhân viên chính thức chuyển sang công việc tự do hoặc ngược lại:
Nghĩa là trong thời gian đi làm bạn từng đóng cả Kousei nenkin lẫn Kokumin nenkin thì sẽ hưởng chế độ ra sao?
Lúc đó bạn sẽ nhận Kokumin nenkin + số tiền bổ sung dựa trên số nenkin đã đóng theo chế độ Kousei nenkin.
- Nếu một người đi làm vài năm (chưa đóng Nenkin đủ 10 năm) rồi nghỉ làm thì sao:
Có 2 trường hợp:
- Nếu người đó kết hôn với một người đi làm công ty và có đóng Kousei nenkin thì họ sẽ chuyển sang chế độ Bảo hiểm loại 3 (第3号被保険者), và số năm làm nội trợ vẫn được tính là đóng Nenkin. Sau 65 tuổi vẫn có thể nhận Nenkin cơ bản + số tiền đã đóng. Tuy nhiên lưu ý phải tự đi đăng ký chuyển chế độ bảo hiểm, và vợ/ chồng đóng Kousei nenkin, nếu là Kokumin nenkin sẽ không được hưởng quyền lợi.
- Nếu người đó đơn thuần ở nhà, không đi làm cũng không kết hôn thì sẽ không được hưởng bất kỳ quyền lợi nào, và số tiền đã đóng xem như mất thật sự.
III. Nenkin và chế độ Bảo hiểm xã hội ở Việt Nam:
| Nenkin Nhật Bản | Bảo hiểm xã hội ở VN | |
| Mức đóng | 18.3% tiền lương/tháng, chia đều giữa công ty và người lao động. | Người lao động 10.5%, phía công ty 21.5% |
| Mức độ bắt buộc | Bắt buộc toàn dân, có khung pháp luật cưỡng chế | Không bắt buộc, còn phụ thuộc tự nguyện |
| Thời gian đóng tối thiểu để nhận | 10 năm | 20 năm |
| Tuổi nhận | 65 tuổi | Nữ 60 tuổi, nam 62 tuổi |
| Chế độ miễn/ giảm | Có! Người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn có thể làm đơn xin miễn 100% hoặc giảm 1 phần (75, 50 hoặc 25%). Và số thời gian miễn/ giảm vẫn được tính vào số năm đóng Nenkin. | Không. Nếu dừng giữa chừng sẽ không được tính vào số năm đóng. Tuy nhiên có thể chọn BHXH tự nguyện với mức thấp nhất chuẩn nghèo: ~154.000 đồng/tháng. |
| Nếu chỉ đi làm vài năm rồi kết hôn ở nhà làm nội trợ | Vẫn có thể nhận lương hưu với điều kiện phải đi đăng ký chuyển sang chế độ bảo hiểm số 3. | Có thể rút số tiền BHXH đã đóng ra, chứ không có chế độ để sau 60 tuổi được nhận lương hưu. |
| Có thể nửa chừng rút tiền đã đóng lại hay không | Không thể, một khi đã đóng sẽ không được xin rút ra, phải đợi đến đủ tuổi để nhận. Trừ khi là người nước ngoài về nước và chưa đóng đủ 10 năm. | Có thể rút ra giữa chừng, xin hoàn 1 cục BHXH. Nếu sau này lại tham gia BHXH số năm sẽ tính lại từ đầu. |
| Tỷ lệ người dân tham gia | ~98 % | 42,7% |
Nguồn số liệu:
