Mỗi ngành nghề sẽ có những người đặt viên gạch đầu tiên cho những nền móng cơ bản nhất để nâng đỡ các thế hệ sau. Nghề y có ông tổ Hippocrate, nghề in được khai mở bởi Johannes Gutenberg hay ngành PR có Ivy Ledbetter Lee.
Ngành dịch thuật rất được nâng niu và trân trọng ngay từ những ngày đầu bởi Jerome – vốn là một vị thánh sùng bái Thiên Chúa và Đức Kitô Jesus. Hãy cùng chúng mình quay dòng lịch sử, cùng hé mở những điều thú vị về người cha này nhé!
Người miệt mài dịch lời của Chúa
Thánh Jerome là vị thánh bảo hộ, luôn bảo trợ và ban phước lành, mang đến cho con người cảm giác bình an, tĩnh tại. Tổ tiên của ông là người Illyria và phương ngữ của ông là tiếng Illyria.
Ông được học tiếng Latin ở trường lớp, sau đó bằng trải nghiệm du lịch và tự học qua sách vở đã giúp ông rất thành thạo tiếng Hy Lạp và tiếng Do Thái. Jerome được phong tước vị thánh tại Nhà thờ Công giáo, Nhà thờ Chính thống giáo Đông phương, Nhà thờ Luther và Giáo hội Anh.
Jerome đã nửa cuộc đời còn lại của mình cho việc nghiên cứu và phiên dịch các sách thánh. Ông là người có công đầu trong việc phiên dịch Kinh Thánh từ tiếng Hy Lạp sang tiếng Latin. Bởi tình yêu và lòng tôn kính Thiên Chúa, Jerome đã không ngừng mày mò, nghiên cứu, tìm hiểu để dịch cuốn Kinh Thánh để rao truyền lời của Chúa đến mọi người dân. Bản dịch Cựu Ước của ông được xem là bản chính thống (Vulgate) và được phổ biến rộng rãi đến nhiều người. Bên cạnh bản dịch Kinh Thánh để đời, ông cũng dịch một số phần sách Phúc Âm bằng tiếng Do Thái sang tiếng Hy Lạp.
Hình mẫu lý tưởng của các thế hệ biên phiên dịch
Thánh Jerome là một người luôn hướng đến sự hoàn thiện trong từng bản dịch, luôn để tâm đến việc tích lũy vốn từ ngữ và kinh nghiệm dịch thuật, chính nhờ sự rèn dũa không mệt mỏi này đã làm nên những phẩm chất cao quý và tài năng xuất chúng của ông.
Để cho ra đời bản dịch Kinh Thánh “danh bất hư truyền”, Jerome đã rất kiên trì và nhẫn nại cho việc nghiên cứu các nguồn sử liệu, những bằng chứng khác nhau lẫn các dị bản sao cho tác phẩm đạt được sự chính xác và đáng tin cậy như bản gốc dù đã được chuyển ngữ.
Dù khi tuổi đã cao, ông vẫn luôn yêu thích việc học và di chuyển đến nhiều nơi khác nhau. Có một sự thật thú vị đó là ông chỉ sống mỗi nơi một vài năm để cảm nhận và thấu hiểu con người và văn hóa vùng miền sau đó tiếp tục rong ruổi đến những miền đất mới.
Lỗi sai của Jerome
Vốn là một người khiêm tốn và cầu toàn, Jerome rất sẵn sàng thừa nhận những sai sót trong những bản dịch của mình và chỉnh sửa, bổ sung tốt hơn. Đối với ông, chính xác chính là yếu tố được đưa lên hàng đầu, một phần do tầm quan trọng của các sách thánh khi được đưa đến dân chúng đông đảo.
Dù là một thiên tài kiệt xuất nhưng Jerome không hoàn hảo và cũng mắc lỗi sai. Trong bản dịch cuối cùng của Kinh Thánh có một lỗi để lại nỗi hoài nghi và khó hiểu cho các thế hệ độc giả sau. Ở bản gốc tiếng Do Thái, trong đoạn miêu tả Môi se (Moses) xuống từ núi Sinai, có dùng từ “karan” (quầng sáng chói lọi) để miêu tả gương mặt của người.
Nhưng chữ viết Do Thái không có nguyên âm, và Thánh Jerome đã đọc chữ “Karan” thành “Keren”, tức là “Sừng”. Đó là lý do vì sao mà hàng thế kỷ qua, người ta vẽ và tạc tượng Moses đều có sừng!
Tổng kết:
Công việc dịch thuật của Jerome không chỉ giúp phổ biến Ki-tô giáo mà còn đóng góp rất nhiều cho sự phát triển của ngành dịch thuật. Sự chuyển giao ngôn ngữ đã mở ra nhiều cơ hội giao thương, chia sẻ tri thức, giao lưu văn hóa, kết nối giá trị tinh hoa con người nhiều nơi trên thế giới.
Để tưởng nhớ những đóng góp vĩ đại của thánh Jerome cho ngành dịch thuật, người ta đã lấy ngày ông mất (30.09) hằng năm để kỷ niệm Ngày Dịch thuật Quốc tế.
