Công ước La Hay ngày 5 tháng 10 năm 1961 về việc miễn trừ hợp pháp hóa lãnh sự cho các văn bản công cộng nước ngoài (hay còn gọi là Công ước Apostille) là một trong những hiệp ước quốc tế quan trọng nhất trong việc đơn giản hóa thủ tục xác thực văn bản. Tuy nhiên, sau hơn 60 năm ra đời, vẫn còn nhiều quốc gia chưa gia nhập công ước này. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân phức tạp và đa dạng.
Giới thiệu về Công ước Apostille
Công ước La Hay 1961, còn được biết đến với tên gọi Công ước Apostille, ra đời nhằm mục đích đơn giản hóa quy trình hợp pháp hóa văn bản công cộng giữa các quốc gia. Thay vì phải trải qua quy trình hợp pháp hóa lãnh sự phức tạp và tốn kém, các văn bản chỉ cần được cấp apostille – một chứng thư đặc biệt xác nhận tính hợp pháp của văn bản.
Hiện tại, đã có hơn 120 quốc gia và vùng lãnh thổ gia nhập công ước này, tạo thành một mạng lưới toàn cầu hỗ trợ việc lưu thông văn bản quốc tế. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều quốc gia quan trọng chưa tham gia, tạo ra những khó khăn trong giao dịch và hợp tác quốc tế.
Công ước Lay Hay bản tiếng Việt
Những nước chưa tham gia Công ước Apostille
Một số quốc gia và vùng lãnh thổ quan trọng vẫn chưa gia nhập Công ước Apostille, bao gồm:
- Các nước Đông Nam Á: Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Myanmar
- Các nước Trung Đông: Iran, Iraq, Syria, Afghanistan
- Các nước châu Phi: Nigeria, Ethiopia, Ghana, Kenya
- Các nước châu Á: Bangladesh, Pakistan, Nepal
Việc các nước này chưa tham gia tạo ra những rào cản đáng kể trong việc sử dụng văn bản công cộng cho các mục đích quốc tế như du học, định cư, đầu tư và thương mại.
Thách thức về hệ thống hành chính và pháp lý
Một trong những rào cản chính là việc thiếu hệ thống hành chính phù hợp để thực hiện công ước. Việc áp dụng hệ thống apostille đòi hỏi các quốc gia phải có một hệ thống quản lý văn bản công cộng chặt chẽ, từ khâu phát hành, xác thực đến lưu trữ. Nhiều quốc gia đang phát triển chưa có hệ thống này hoặc hệ thống hiện có chưa đủ tiêu chuẩn.
Công ước cũng yêu cầu các nước thành viên phải chỉ định các cơ quan có thẩm quyền cấp apostille và đảm bảo tính thống nhất trong toàn quốc. Điều này đặc biệt khó khăn đối với các quốc gia có cấu trúc liên bang hoặc hệ thống phân quyền phức tạp, nơi mà việc phối hợp giữa các cấp chính quyền thường gặp nhiều thách thức.
Hạn chế về năng lực kỹ thuật và nguồn nhân lực
Thực hiện hiệu quả công ước apostille đòi hỏi đội ngũ công chức được đào tạo chuyên sâu về các quy định quốc tế, có khả năng nhận biết và xác thực các loại văn bản đa dạng từ nhiều cơ quan khác nhau. Nhiều quốc gia thiếu nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao trong lĩnh vực này.
Bên cạnh đó, việc xây dựng hệ thống công nghệ thông tin để quản lý, theo dõi và xác minh apostille cũng đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu lớn và công nghệ tiên tiến. Một số nước lo ngại về khả năng duy trì và cập nhật hệ thống này trong dài hạn.
Lo ngại về an ninh và chống giả mạo
Hệ thống apostille dựa trên nguyên tắc tin cậy lẫn nhau giữa các quốc gia thành viên. Tuy nhiên, một số quốc gia lo ngại rằng việc đơn giản hóa thủ tục có thể tạo ra kẽ hở cho các hoạt động gian lận, giả mạo văn bản. Họ cho rằng hệ thống hợp pháp hóa lãnh sự truyền thống, dù phức tạp hơn, nhưng có nhiều lớp kiểm soát và xác minh chặt chẽ hơn.
Đặc biệt trong bối cảnh an ninh quốc gia ngày càng được chú trọng, một số quốc gia muốn duy trì khả năng kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các văn bản nước ngoài được sử dụng trên lãnh thổ của mình.
Lợi ích kinh tế từ hệ thống hiện tại
Đối với một số quốc gia, hệ thống hợp pháp hóa lãnh sự hiện tại mang lại nguồn thu đáng kể từ các loại phí và lệ phí. Việc chuyển sang hệ thống apostille có thể làm giảm đáng kể nguồn thu này, điều mà các quốc gia có ngân sách hạn hẹp không muốn từ bỏ.
Ngoài ra, một số nước lo ngại rằng việc đơn giản hóa thủ tục sẽ làm giảm vai trò và tầm quan trọng của các cơ quan lãnh sự, ảnh hưởng đến hoạt động ngoại giao và quan hệ song phương với các nước khác.
Khác biệt về hệ thống pháp lý và truyền thống hành chính
Công ước apostille được thiết kế chủ yếu dựa trên các hệ thống pháp lý phương Tây. Một số quốc gia có hệ thống pháp lý khác biệt hoặc truyền thống hành chính đặc thù gặp khó khăn trong việc áp dụng các nguyên tắc của công ước.
Ví dụ, khái niệm “văn bản công cộng” trong công ước có thể không tương thích với cách phân loại văn bản trong một số hệ thống pháp luật. Điều này đòi hỏi phải có những điều chỉnh căn bản trong luật pháp quốc gia, một quá trình thường tốn thời gian và gặp nhiều trở ngại.
Thiếu thông tin và hỗ trợ kỹ thuật
Nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước nhỏ hoặc đang phát triển, thiếu thông tin đầy đủ về lợi ích và cách thức triển khai công ước apostille. Việc thiếu các chương trình hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế hoặc các nước đã có kinh nghiệm cũng là một rào cản.
Hội nghị La Hay về Luật quốc tế tư và các tổ chức liên quan đã có nhiều nỗ lực trong việc tuyên truyền và hỗ trợ, nhưng vẫn chưa đủ để bao phủ tất cả các quốc gia quan tâm.
Quan ngại về tác động đến chủ quyền
Một số quốc gia lo ngại rằng việc tự động công nhận các văn bản mang apostille từ các nước khác có thể ảnh hưởng đến chủ quyền quốc gia trong việc kiểm soát các văn bản nước ngoài. Họ muốn duy trì quyền quyết định việc công nhận hay từ chối các văn bản cụ thể dựa trên hoàn cảnh và chính sách quốc gia.
Đặc biệt trong các trường hợp có tranh chấp chính trị hoặc quan hệ ngoại giao căng thẳng, một số nước muốn giữ lại khả năng kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các văn bản từ một số quốc gia nhất định.
Hướng tới tương lai
Để mở rộng phạm vi áp dụng của Công ước Apostille, cần có những nỗ lực phối hợp từ cộng đồng quốc tế trong việc:
- Tăng cường các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho các nước đang cân nhắc gia nhập
- Phát triển các mô hình triển khai linh hoạt phù hợp với điều kiện cụ thể của từng quốc gia
- Xây dựng hệ thống chia sẻ kinh nghiệm và thực hành tốt giữa các nước thành viên
- Tăng cường tuyên truyền về lợi ích kinh tế và xã hội của việc tham gia công ước
Chỉ khi có sự hiểu biết sâu sắc về những thách thức này và có các giải pháp hỗ trợ phù hợp, Công ước Apostille mới có thể thực sự trở thành một công cụ hiệu quả trong việc tạo thuận lợi cho giao lưu quốc tế và hội nhập toàn cầu.
Mời bạn đọc tìm hiểu thêm về Apostille
