Công nghệ hiện đại và cuộc cách mạng silicon đã thay đổi thế giới một cách ngoạn mục. Các bước tiến và thành tựu mang đến cho con người cuộc sống đủ đầy cũng như sự thuận tiện hơn trong thao tác công việc.
Cùng với đó, công nghệ cũng đã tham gia và xoay chuyển ngành dịch thuật rất nhiều. Đặc biệt, trong ngoại giao và hợp tác toàn cầu, công nghệ đã có công rất lớn trong việc phủ sóng kết nối thế giới phẳng – điều mà ngỡ dịch thuật phải là “người đỡ đầu”. Từ đây, giữa dịch thuật và công nghệ nảy sinh ra mối quan hệ khiến nhiều người thắc mắc đó là “đối thủ” hay “đồng đội”.
Cuộc chơi thay đổi
Công nghệ xuất hiện đã dường như rút gọn khoảng cách kết nối và giúp xử lý các tác vụ nhanh chóng hơn bao giờ hết, thậm chí làm giảm sự có mặt của con người trong nhiều trường hợp.
Bạn hoàn toàn có thể ngồi ở nhà và truy cập các ứng dụng như Google Translate, ChatGPT, Chatbot AI,… để nhờ “máy” dịch cho bạn một văn bản từ tiếng Việt qua ngoại ngữ và ngược lại. Hoặc khi bạn đi du lịch, chẳng cần phải vác quyển từ điển “siêu to khổng lồ” theo mà vẫn có thể giao tiếp rõ ràng và trọn vẹn với người bản xứ nhờ các chức năng dịch tự động và nhận diện giọng nói. Người dùng có thể sử dụng miễn phí trong thời gian lâu dài, chính vì vậy, các biên phiên dịch ít được “đặt hàng” hơn.
Không chỉ vậy, công nghệ dịch thuật tự động cũng được ứng dụng ở nhiều lĩnh vực như dạy học, sáng tạo nội dung, xuất bản, kinh doanh,… Không thể phủ nhận, các loại máy móc và ứng dụng công nghệ có “sức bền” cao hơn so với con người, giúp xử lý đa tác vụ, đáp ứng khối lượng lớn với tốc độ “quá nhanh, quá nguy hiểm”. Cùng với đó, máy dịch cũng mang lại chất lượng dịch rất tốt và có tính nhất quán đồng đều.
Công nghệ ngày càng phát triển và sẽ không bao giờ ngừng lại, vậy ngay lúc này, ngành dịch thuật cần được nhìn nhận, xác định vị thế và phát huy được vai trò cốt lõi sao cho phù hợp trong thời cuộc 4.0 để không bị tụt hậu phía sau.
Tạo giá trị, vững vị thế
Dẫu biết, công nghệ là “chiến thần” có nhiều tính năng ưu việt, vượt trội hơn so với con người, tuy nhiên không thể bỏ qua những hạn chế, sai sót của nó. Bởi lẽ, dù máy dịch có chuẩn xác đến đâu vẫn cần bước rà soát, hiệu đính và chỉnh sửa bản dịch sao cho hợp lý, hợp với hoàn cảnh và văn phong.
Vì sao lại là con người? Vì sao máy móc không thể thay thế con người hoàn toàn? Để trả lời cho những câu hỏi này, chúng ta hãy cùng xem xét về khía cạnh ngôn ngữ của người máy nhé!
Ngôn ngữ của chúng ta phần nào “biểu diễn” được tư duy, quan điểm, tình cảm và kinh nghiệm sống. Điều này không thể “lớn” sau một vài ngày mà cần thời gian nhất định để học hỏi, bồi đắp và sáng tạo liên tục. Càng không thể bỏ qua việc tìm hiểu văn hóa và ngữ cảnh sử dụng ngôn ngữ khác nhau, dịch giả sẽ xem xét từng đặc điểm ngôn ngữ, sắc thái, giọng điệu và cụm từ.
Ngược lại, công cụ dịch máy không thực sự hiểu ngữ cảnh và tình huống vì thế không thể có một bản dịch đúng nghĩa và hoàn hảo. Hơn nữa, ngôn ngữ thường khô cứng, tạo cảm giác “cấn” và xa cách cho người nghe bởi chiếc máy không thể hóa thân vào cảm xúc tác giả của văn bản gốc, càng không thể hình dung ra khung cảnh và cảm nhận người nghe.
Cùng với đó, trong các buổi hội họp, gặp gỡ quốc tế có tính quan trọng vẫn không thể thiếu vắng bóng dáng của người phiên dịch. Hay các sản phẩm văn hóa như phim ảnh, sách báo,… sẽ khiến người xem cảm thấy khiên cưỡng và làm mất đi tính hấp dẫn, thú vị nếu phụ thuộc hoàn toàn vào máy.
Chúng ta hãy xem thử một video phân tích so sánh giữa thông dịch nhờ AI và con người:
Trong video trên đã so sánh giữa phiên dịch viên chuyên nghiệp và trong một đoạn phiên dịch lời phát biểu của vua Philipe Tây Ban Nha sau khi nhiều người dân của đất nước này rơi vào cảnh khốn cùng, AI đã làm tốt về mặt truyền tải ý nghĩa, nhưng lại thiếu sự diễn đạt có cái tình, mang sự cảm thông và động viên trong đó.
Tương tự với một ví dụ trong bài phát biểu về kinh tế của Tổng thống Colombia Gustavo Petro, người phiên dịch đã phải tìm kiếm và lắng nghe các bài phát biểu trước đó của ông để đúc rút nhận xét về tông giọng, nhịp điệu, thói quen của vị tổng thống này. Tổng thống Colombia là một nhà kinh tế học, mang một tầm nhìn xa và trách nhiệm lớn cho vận mệnh phát triển một quốc gia, cách giao tiếp và trình bày rất thẳng thắn, trực quan và mạnh mẽ. AI đã không thể truyền tải được “hồn” của bài nói và người nói chuyện với một giọng đều đều, chán ngắt và có phần gây khó chịu cho người nghe.
Câu nói “Từ trái tim đến trái tim” có lẽ rất đúng cho sự khẳng định vị thế của ngành dịch thuật bởi khi người biên phiên dịch thật sự yêu nghề và mong muốn tạo nên giá trị từ công việc mình làm, tận dụng tiện ích công nghệ thì chắc chắn họ sẽ chẳng phải lo sợ chuyện “bị thay thế”. Cho dù sử dụng con người hay công nghệ thì chẳng phải mục đích chính đó là hiểu thấu và trao đổi giữa người với người hay sao?
Dịch thuật vẫn có ưu điểm, tiềm năng phát triển mà máy không thể thay thế hoàn toàn được. Công nghệ sẽ là trợ thủ đắc lực giúp cho dịch thuật thêm nhanh chóng, thuận lợi và tăng thêm độ chính xác, đồng thời làm giảm đi khối lượng công việc lẫn áp lực cho người dịch giả.
Đôi bạn cùng tiến
Công nghệ cũng như máy móc ra đời nhằm giúp chúng ta làm việc nhanh hơn, ít tốn sức và năng suất hơn. Các ứng dụng và máy móc dịch thuật cũng như vậy, chúng giúp ta dịch văn bản nhanh hơn, nhiều hơn và cắt giảm nhiều bước kiểm duyệt hơn. Người dịch vẫn có thể tham khảo các phần dịch máy cho bản dịch của mình thêm sâu sát và đa nghĩa hơn.
Bạn có thể dễ tra cứu từ mới qua từ điển kỹ thuật số và các trang dịch trực tuyến. Đồng thời, các dịch vụ liên lạc xuyên quốc tế, lưu trữ đám mây và gọi điện qua IP giúp các biên phiên dịch hoặc các doanh nghiệp liên hệ dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Bên cạnh đó, sự phát triển của công nghệ còn giúp mọi người đều có cơ hội học ngoại ngữ và dịch thuật nhiều hơn. Bạn có thể tìm kiếm các sách báo nước ngoài, văn bản dịch, các bản ghi âm, hội thoại giúp đỡ cho các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Chỉ với Internet và các thiết bị kết nối (máy tính, smartphone,…) bạn hoàn toàn có thể học tất cả mọi thứ trên đời và kết nối với bạn bè quốc tế mọi lúc mọi nơi, không lo âu! Điều này cũng góp phần tạo nên nguồn nhân lực dồi dào cho các doanh nghiệp dịch thuật.
Tổng kết:
Công nghệ giúp dịch thuật nhanh hơn và tiết kiệm thời gian. Tuy nhiên, kết quả cuối cùng không thể đáp ứng chất lượng, quy trình và cấu trúc như nội dung do con người dịch. Dịch thuật vẫn có vị thế vững vàng và tạo lợi ích không ngừng trong nhiều lĩnh vực. Vậy công nghệ sẽ là đồng đội cùng chiến tuyến cùng dịch thuật làm tròn sứ mệnh kết nối và lan tỏa toàn cầu.
