Tổng quan về Nghị định 104/2025/NĐ-CP
Ngày 15/5/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 104/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Công chứng 2024. Đây là văn bản pháp luật quan trọng, có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, đánh dấu bước chuyển mình lớn trong lĩnh vực công chứng tại Việt Nam.
Nghị định này không chỉ hướng dẫn chi tiết các quy định về công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng mà còn đặc biệt quy định rõ lộ trình chuyển đổi các phòng công chứng nhà nước thành văn phòng công chứng tư hoặc phải giải thể.
Lộ trình chuyển đổi phòng công chứng theo Nghị định 104/2025
Căn cứ phân loại theo mức độ tự chủ tài chính
Điều 15 Nghị định 104/2025/NĐ-CP quy định lộ trình thực hiện việc chuyển đổi, giải thể phòng công chứng dựa trên mức độ tự chủ tài chính của từng đơn vị:
1. Nhóm 1: Phòng công chứng tự bảo đảm toàn bộ chi thường xuyên và chi đầu tư
- Thời hạn: Trước ngày 31/12/2026
- Đặc điểm: Các phòng có khả năng tự chủ hoàn toàn về tài chính
- Ưu tiên: Được ưu tiên chuyển đổi đầu tiên do tính khả thi cao
2. Nhóm 2: Phòng công chứng tự bảo đảm toàn bộ chi thường xuyên
- Thời hạn: Trước ngày 31/12/2027
- Đặc điểm: Chỉ tự chủ được chi phí hoạt động hàng ngày
- Thách thức: Cần hỗ trợ thêm về chi đầu tư
3. Nhóm 3: Phòng công chứng chưa tự bảo đảm chi thường xuyên
- Thời hạn: Trước ngày 31/12/2028
- Đặc điểm: Phụ thuộc ngân sách nhà nước
- Khó khăn: Cần thời gian và hỗ trợ nhiều nhất
Quy trình chuyển đổi cụ thể
Vai trò của Sở Tư pháp
- Chủ trì xây dựng đề án chuyển đổi
- Phối hợp với các sở, ngành liên quan và Hội công chứng viên địa phương
- Trình UBND cấp tỉnh phê duyệt đề án
Quyền ưu tiên của công chứng viên
Theo quy định mới tại khoản 1 Điều 10 của Nghị định này, quyền nhận chuyển đổi phòng công chứng được chuyển giao cho các công chứng viên đang là viên chức của phòng công chứng dự kiến chuyển đổi. Đây là điểm mới quan trọng tạo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ công chứng viên hiện tại.
Những thay đổi quan trọng trong Nghị định 104/2025
1. Mô hình tổ chức văn phòng công chứng mới
Điều 17, 19 Nghị định 104/2025 quy định rõ văn phòng công chứng có thể tổ chức theo hai loại hình:
- Doanh nghiệp tư nhân
- Công ty hợp danh
A. Doanh nghiệp tư nhân (DNTN)
Đặc điểm cơ bản:
- Chủ sở hữu duy nhất: Chỉ có một chủ sở hữu là công chứng viên
- Trách nhiệm pháp lý: Chủ sở hữu chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình
- Vốn điều lệ: Không quy định vốn pháp định tối thiểu
- Quản lý: Chủ sở hữu trực tiếp quản lý và điều hành
Ưu điểm:
- Thủ tục đơn giản: Dễ thành lập, ít thủ tục hành chính
- Quyết định nhanh: Chủ sở hữu quyết định mọi vấn đề một cách độc lập
- Linh hoạt trong kinh doanh: Không bị ràng buộc bởi quy định về cổ đông, thành viên
- Chi phí thấp: Không phải chi trả cổ tức, không cần tổ chức đại hội đồng cổ đông
Nhược điểm:
- Rủi ro cao: Chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân
- Hạn chế về vốn: Khó huy động vốn từ bên ngoài
- Phụ thuộc cá nhân: Hoạt động phụ thuộc hoàn toàn vào chủ sở hữu
Phù hợp với:
- Công chứng viên có kinh nghiệm, năng lực tài chính ổn định
- Khu vực có nhu cầu công chứng ít, quy mô nhỏ
- Những người muốn tự chủ hoàn toàn trong quyết định kinh doanh
B. Công ty hợp danh
Đặc điểm cơ bản:
- Nhiều thành viên hợp danh: Từ 2 thành viên trở lên, đều phải là công chứng viên
- Trách nhiệm: Các thành viên cùng chịu trách nhiệm vô hạn, liên đới
- Vốn góp: Mỗi thành viên phải góp vốn (tiền, tài sản, quyền sở hữu trí tuệ)
- Quản lý tập thể: Các thành viên cùng tham gia quản lý và điều hành
Ưu điểm:
- Huy động vốn lớn: Có thể tập hợp vốn từ nhiều thành viên
- Chia sẻ rủi ro: Rủi ro được phân chia cho nhiều người
- Khai thác thế mạnh: Tận dụng kinh nghiệm, mối quan hệ của nhiều công chứng viên
- Uy tín cao: Có nhiều thành viên đảm bảo tạo niềm tin với khách hàng
- Phát triển bền vững: Ít phụ thuộc vào một cá nhân cụ thể
Nhược điểm:
- Mâu thuẫn nội bộ: Có thể xảy ra bất đồng trong quản lý, điều hành
- Trách nhiệm liên đới: Thành viên phải chịu trách nhiệm cho hành vi của các thành viên khác
- Thủ tục phức tạp: Cần thỏa thuận, điều lệ chi tiết về quyền và nghĩa vụ
- Khó rút vốn: Việc thành viên rút khỏi công ty phức tạp hơn
Phù hợp với:
- Nhiều công chứng viên muốn hợp tác kinh doanh
- Khu vực có nhu cầu công chứng lớn, đa dạng
- Những địa bàn cần mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng dịch vụ
⚠️ Lưu ý quan trọng: Nghị định quy định việc lựa chọn loại hình sẽ căn cứ vào danh mục địa bàn cấp huyện do UBND tỉnh ban hành. Tuy nhiên, điều này tạo ra mâu thuẫn thực tế vì từ ngày 01/7/2025, cả nước đã không còn tổ chức chính quyền cấp huyện. Điều này đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền cần có hướng dẫn bổ sung để thay thế tiêu chí “địa bàn cấp huyện” bằng tiêu chí phù hợp với cơ cấu hành chính mới (chỉ còn cấp tỉnh và cấp xã).
2. Xử lý tài sản và nhân sự
Về tài sản
- Tài sản thuộc sở hữu nhà nước đang do phòng công chứng quản lý, sử dụng được xử lý theo quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công
Về nhân sự
- Chế độ, chính sách đối với công chứng viên, viên chức khác, người lao động được thực hiện theo quy định đối với đơn vị sự nghiệp công lập chấm dứt hoạt động
3. Quy định về giải thể
Điều 14 Nghị định 104/2025/NĐ-CP quy định rõ: “Phòng công chứng không chuyển đổi được thì phải giải thể”. Đây là quy định bắt buộc, không có lựa chọn thứ ba.
Tác động và ý nghĩa của Nghị định 104/2025
Đối với ngành công chứng
- Hiện đại hóa hoạt động công chứng theo hướng thị trường
- Nâng cao chất lượng dịch vụ công chứng
- Tăng cường tính cạnh tranh và hiệu quả
Đối với công chứng viên
- Cơ hội trở thành chủ văn phòng công chứng tư
- Thách thức về năng lực quản lý và kinh doanh
- Bảo đảm quyền lợi trong quá trình chuyển đổi
Đối với người dân
- Dịch vụ công chứng đa dạng và chất lượng hơn
- Thủ tục được cải thiện và hiện đại hóa
- Chi phí có thể được tối ưu hóa
Những lưu ý quan trọng khi thực hiện
1. Chuẩn bị kỹ lưỡng
- Đánh giá năng lực tài chính của từng phòng công chứng
- Xây dựng kế hoạch chi tiết cho từng giai đoạn
- Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho đội ngũ công chứng viên
2. Đảm bảo tính liên tục
- Không để gián đoạn dịch vụ công chứng
- Bảo đảm quyền lợi của người dân trong quá trình chuyển đổi
- Duy trì chất lượng dịch vụ
3. Hỗ trợ hiệu quả
- Tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi
- Hỗ trợ về mặt thủ tục hành chính
- Đào tạo kỹ năng quản lý, kinh doanh
Kết luận
Nghị định 104/2025/NĐ-CP đánh dấu bước chuyển mình quan trọng của ngành công chứng Việt Nam từ mô hình nhà nước sang mô hình thị trường. Với lộ trình rõ ràng từ nay đến cuối năm 2028, các phòng công chứng nhà nước cần chủ động chuẩn bị để thực hiện thành công quá trình chuyển đổi.
Thành công của quá trình này không chỉ phụ thuộc vào việc thực hiện đúng quy định pháp luật mà còn cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, đội ngũ công chứng viên và sự hỗ trợ của toàn xã hội.
Mời bạn đọc thêm Nghị định 104/2025/NĐ-CP tại đây
Mời ban đọc tìm hiểu thêm nội dung mới về Công chứng: https://joiegarden.vn/ubnd-cap-xa-chung-thuc-van-ban-nuoc-ngoai-nd-07-2025/
Tìm hiểu các bài viết liên quan đến công chứng
